Bu yazımızın konusu yalan nedir? Bu konudaki ayet ve hadisler nelerdir? Hakikati, saklama veya bir şekilde manipüle etmeye yönelik davranış, haber ve söylemin her türlüsüne yalan denir.
Günümüzde iletişim kaynaklarının gelişmesi ve insanların birbiri ile irtibat kurmasını kolaylaşması sebebiyle yalan haberler, söylemler ve ifadelerin meydana getirdiği sorunlarla oldukça fazla yüz yüze geliyoruz.
Özellikle, yalanın bir başka boyutu anlamına gelen iftiralar nedeniyle toplumsal sorunların, insanlar arasındaki ilişkilerin sağlıksızlaşması başladığı bir süreci yaşıyoruz. Yalan, Hac süresinin 30.ayeti kerimesinde “Yalan sözden kaçının” emri ile yasaklanan ve bir müminin asla yeltenmeyeceği büyük günahlardan biri sayılan haramlardandır.
Yalan nedir? Hainlikle eş değer midir?
Arapça kizb kelimesinde gelmektedir. Karşıtı ise doğru olmaktır. Başka bir ifade ile gerçeğe aykırı konuşmaktır. Kuranı kerimde kizb yani yalan türevleri itibariyle yaklaşık olarak 280 yerde geçmektedir. Hz. Peygamber ise pek çok hadiste yalanın ne kadar çirkin aşağılık bir şey olduğunu beyan etmiştir.
İslam alimleri dilin insanları diğer canlılardan ayırdığını ve ayrı bir yeri olduğunu bu nedenle kandırmayı alışkanlık haline getiren birinin insanlık değerini kaybedebileceğini beyan etmişlerdir. Bir örnek olarak “Bir yalancı ancak alçak ruhlu olduğu için kandırır” demişler, İbn Hazm’a ise demiş ki “kötülüğün her aslı yalandır ve Allah’ı inkar etmek ise yalanın bir türüdür. “
Bu fiil büyük günah kabul edip yasaklanmıştır. Yalanın hem fıkhi hem hukuki sonuçları vardır. Mesela yalan yere yemin etse bir kişi bir hakkın zayi olmasına neden olduğundan Allah’ın gazabıyla karşılaşacağı gibi (Buhari) dünyada dahi verdiği bu zararla sorumludur. Büyük günahlardan olan yalancı şahitlik neticesinde kişilerin uğradığı zarar nedeniyle o kimse mahkemece tazirle cezalandırılır.
Bir hadiste, Mümin olan bir kişi şu hatayı yapabilir bunu yapabilir saymış saymış ancak iş yalana geldiğinde asla yalan söylemez, demiştir.
Başka bir ifade ile hakikatin üzerini örtme ve onu manipüle etmedir. Hain olmak ise, münafıklık demek ki en büyük yalancılıktır. Bu nedenle, hakkı ve doğruyu saklayan kimse hem hain hem de yalancı olabilir. Hakkı bilmesine rağmen bunu söylememek, dilsiz şeytanlıktan farksızdır. Hakkı bilmesine rağmen onu yanlış bir şekilde yaymanın şeytanlıktan daha büyük bir hainlik olduğu aşikardır.
Kişisel bir menfaat uğruna yalan!
Ne yazık ki sadece kendi toplumumuz açısından değil, dünya milletleri açısından da büyük bir hastalık haline dönüşen yalanın menfaatler icabı söylenebileceğine yönelik algı vardır.
Seküler bir yaşam tarzının, bilimin, ilkesizliğin ve yaşam pratiğinin gelişmeye başlaması nedeniyle “hakikat üstü gerçeklik veya hakikat sonrası” olarak çevrilebilen “post-truht” kavramı ortaya çıktı.
Özet olarak, kendi menfaatin uğruna hakikati çarpıtmak bir ihtiyaçtır tezine dayanan kavramın pozitivist ve pragmatist bir toplum yapısı içerisinde garipsenecek bir tarafı yok. Ancak ahlaki ilkeleri donanmak isteyen ve mümince bir yaşamı kurmayı arzulayan millet veya şahsın yalanın her türlüsünden kaçınması zarurettir.
Küçük menfaatler uğruna yalan söylemek, dünyada kazanılacak bir makam mevki uğruna cennetteki makamdan vazgeçmek, hiçbir dünya serveti için değmez. Zira yalan söylemek kudreti ilahiyeye iftiradır. Yaratılmayan olmayan bir şeyin yaratılması ve olmasından bahsediyoruz ki hakikatte yoktur Allah onu yaratmamıştır.
Kıssadan hisse ya anlatılır gen kız istemeye gider müstakbel kayın peder sorar. Sigara içer misin? Asla Peki içki içer misin? Asla Peki Kumar? Asla deyince hiç mi kötü huyun yok demiş. O zaman o genç ben sadece yalan söylerim demiş. İşte böyle yalan dediğimiz zaman bütün davan bütün anlattıkların boşa düşüyor.
Bir de Hz. Peygambere bakınız. Lakabı nedir El-Emin. Hayatı boyunca doğru olmayan bir şeyi yok her daim doğru. İşte doğruluk böyle bir erdem ki peygamber hasletidir. İnsanı azizi kılar. Hem burada hem ahirette.
İslam dininde yalnız 3 yerde bu fiili söylemeye cevaz verilmiştir: Bunlar
1) Zulüme ve haksızlığa uğramış birinin canı, malı veya namusunu zarardan koruması için
2) Dargın olan küs olan karı-kocayı veya iki kişiyi barıştırmak noktasında zira bir hadiste insanların arasını düzelten, bu nedenle hayırlı söz söyleyen ve hayırlı söz ulaştıran biri yalancı değildir (onda günah yoktur)” (Müslim) denilmiştir.
c) Savaşta düşmanı yenmek için. Ancak bu cevazlar açık ve sarih yalan değil kinayeli olmasına dikkat etmek gerekir.
Şimdi ise konumuz ile alakalı ayet ve hadislere bir göz atalım.
Yalan Hakkında Ayet ve Hadis
Pek çok ayet ve hadis vardır bunlardan bazıları şunlardır.
Ayetler
Bakara Suresi, 10. ayet: Yalan söylemekte olduklarından onlar için acı elem verici (şiddetli) bir azap vardır.
Casiye Suresi, 7. ayet: Yalana (Gerçeği sürekli ters yüz eden) günaha düşkün olanların vay haline.
Leyl Suresi, 8. 9. 10 ayetleri: Fakat kim de cimrilik eder, kendini müstağni (Allah’a muhtaç) görmezse, Ve en güzel olanı(tevhidi) yalan sayarsa, Biz de ona en zorlu olanı (azabını) kolaylaştıracağız.
Saff Suresi, 2. ayet: Ey inanlar (iman edenler) yapmayacağınız şeyi niçin söylersiniz?
Mürselat Suresi, 37. ayet: O gün hakikatleri yalanlayanların (inkar edenlerin) vay haline.
Cin Suresi, 5. ayet: Doğrusu biz, insanların ve cinlerin Allah’a karşı (pervasızca) asla yalan söylemeyeceklerini sanmıştık.
Nisa Suresi, 50. ayet: Bakın Allah’a karşı nasıl yalan uyduruyorlar, Bu, yanlış apaçık bir günah olarak (onlara) yeter.
Ahzab suresi 70: Ey iman edenler! Allah’tan sakının (çekinin) ve doğru (sağlam) söz söyleyin.
Furkan suresi 72: Onlar, yalancı şahitlik etmezler, faydasız (lüzumsuz) boş bir şeyle karşılaştıkları zaman, vakar (onurlu) ve hoşgörü ile geçip gidenlerdir.
Hadisler
Doğru olun, doğruluk sizi iyiliğe, iyilik ise Cennete çeker(götürür). Yalandan ise sakının, yalan fücura (fitne, ahlaksızlık) fücur ise Cehenneme götürür. (Buhari)
Aldatan (kandıran) Cehennemdedir. (Taberani)
Yalan yere yemin etmek büyük (ekber) günahtır. (Buhari)
O kimseye yazıklar olsun ki insanları güldürmek için konuşur ve yalan söylerler! Yazık ona, yazık ona! ( Ebu Davud)
Allah indinde (katında) en büyük hata, yalan konuşmaktır. demiş Hazret-i Ali
Bu yazımızda dinimizin büyük günah olarak saydığı yalandan bahsettik. İnşallah her daim doğru ve sıratı müstakim üzerine olanlardan oluruz . Selam ve dua ile.
İsraf nedir ve ayet hadislerle izahı için burayı tıklayınız.