Kader ve kaza nedir? ve bu konu hakkında bulunan ayet ve hadisleri inceleyeceğiz. Elbette bu konu çok geniş ve ayrıntılı bir konu olduğu için farklı başlıklarda daha geniş anlatacağız inşallah.
Kader ve kaza nedir? Evvelen buna bakalım . Allah’ın yarattığı mahlukata ait plan ve işleyişini ifade etmek üzere literatürde kader ve kaza kelimeleri kullanılmaktadır. Sözlükte kader kelimesi için “gücü yeterek, bilerek, planlayarak ölçü ile yapmak, bir varlığın şeklini ve niteliğini belirlemek,” ifadeleri kullanılır.
Genel manada ise “İlmi ne kudreti sonsuz olan Allah’ın bütün mahlukatı ve olayları ezelî ilmiyle bilmesi” diye tarif edilmektedir. Kaza için ise “Mahlukat ve hadiselere ait ezeli planın gerçekleşmesi yani vuku bulmasıdır” şeklinde tanımlanır.
Kader ve kaza yani bu iki kelime birbirinin gereği ve tamamlayıcısı gibi olup, bazı hadislerde, “Kadere İman”, Hayrı ile Şerri ile kadere iman” diye geçmekte ise de çok yerlerde bir arada kullanılmaktadır.
Kaza ve kader
Önemli olan şudur ki kelimelerden ziyade manadır. Yani o mana şudur ki her şeyin Allah’u Teâlâ’nın ezelden takdir ve tayin ettiği kadere, ilahi ölçüye uygun bir şekilde yani kaza şeklinde meydana gelmesine kesinlikle iman etmek lazımdır.
Çünkü İslam dinine göre, inancımıza göre her şey “takdir’i ilahi” ile yani “ilâhî kadere” uygun olarak yeri ve vakti geldiğine yaratılır, hiç bir şey onun izni ve iradesi dışında olmaz, bir yaprak dahi yere düşüyorsa onun ilminde ve kudretindedir.
Kader ve Kaza ile İlgili Ayet ve Hadisler
Kader ve kaza konusuna iman, her şeyin Allah’ın takdirine bağlı bulunduğuna işaret eden ayetlerin yanı sıra ilahi ilmin, olmuş ve olacak tüm varlık ve olayları kuşattığını belirten ayetlerde ısrarla vurgulanmıştır.
Peygamber Efendimiz (s.a.v) de bazı meşhur hadislerinde kadere imanı bir iman esası olarak açıklamıştır. Kader konusu ile aşağıda ki ayetler çok açıktır ve mealleri şu şekildedir.
“…O’nun katında her şey bir ölçü (miktar) iledir” (Raad suresi 8. ayet), “…Her şeyi yaratıp ona bir nizam (intizam) veren ve mukadderatını tayin eden Allah, yüceler yücesidir” (Furkan suresi 2. ayet), “De ki: Allah’ın bizim için yazdığından başkası bize asla erişmez…” (Tövbe suresi 52. ayet).
Bu ayetlerden başka Allah’ın her şeyin yaratıcısı olduğunu, dilediğini sapıklığa sevk edip, dilediğini hidayete erdirdiğini, insanlar arasında ölümü O’nun takdir ettiğini bildiren ayetler de (bk. ez-Zümer 39/62; es-Sâffât 37/96; el-A‘râf 7/178; el-Vâkıa 56/60 vb.) kapsam açısından kâinatta her şeyin belli bir kadere bağlı bulunduğu, bunun da Allah Teâlâ tarafından belirlendiği sonucunu ortaya çıkarmaktadır.
Kaza ve Kader, İman Esaslarından mıdır?
Abdullah bin Ömer (Hz. Ömer’in (r.a.) oğlu) dedi ki: Babam bana şu şekilde anlattı. Cibril hadisi olarak da bilinen rivayette bildirildiğine göre Hz. Cebrail (a.s.) Peygamberimiz (asm)’ kalabalık bir cemaatin içinde gelerek ona sordu “İman nedir?”
Hz. Peygamber ise cevaben “Allah’a, onun meleklerine, kitaplarına, peygamberlerine, ahiret gününe, hayır ve şerriyle kadere inanmandır.“ demiştir. (Müslim, iman 1)
Ehl-i sünnet alimleri yukarıda belirtilen belirtilen ayetler ve Hz. Peygamberin hadisler noktasında bu konuya inanmayı iman esaslarından demişlerdir.
Evet bu konu iman esaslarından olup hak ve hakikat bir konudur. Bununla beraber bu konunun iyice anlaşılması ve ehli sünnet alimlerinin izahlarıyla anlaşılması da önemlidir. Yoksa bizler bu konuda sapmış mezheplerden uzağız vesselam..